O prawdy pożądaniu

W umyśle ludzkim znajdujemy dosyć niezwykłą właściwość – jest to pożądanie prawdy, pragnienie przylgnięcia do jakiegoś fragmentu doświadczenia, który uznamy za ostateczny i absolutnie obowiązujący – jednym słowem prawdziwy. Z tą naturalną skłonnością naszego umysłu zmaga się praktyka filozofii, ukazując, że owo dążenie do prawdy absolutnej – występujące przecież nawet w najbardziej prymitywnych umysłach – wypływa z podstawowego lęku, zrodzonego przez samą naturę świadomości. Świadomość objawia nam świat, który jest ciągłym przepływem, świat, nad którym nie możemy zapanować, nie możemy kontrolować. Dlatego pożądamy prawdy absolutnej, czy to religijnej, czy naukowej, czy nawet – o zgrozo! – filozoficznej, która by nam sprowadziła nieogarnioną złożoność świata do paru prostych myśli. To bez wątpienia największy błąd ludzkości! Zrodził on niegdyś, u samego zarania świadomości, wiarę w bogów kontrolujących przepływ strumienia rzeczywistości. Ta wczesna epoka ludzkiej świadomości była koniecznym etapem jej rozwoju, ale, na bogów, trzeba z niej wyrosnąć! To, co człowiek pierwotny odczuwał jako bogów, to były siły, nad którymi nie panował. Świat współczesny mami nas złudzeniem „opanowania przyrody”, jej „podboju”. To intelektualistyczne zwyrodnienie, pycha charakterystyczna dla człowieka Zachodu, apotropaiczne zaklinanie tego, co nie do opanowania. Trzeba pewnego wyrafinowania kultury by ową całość nazwać tao, jak to uczynili Chińczycy. Chiński pogląd na świat jest dobrym przykładem tego jak dobra filozofia eliminuje złą religię. Zawsze podejrzewałem, że Chińczycy mają bardzo praktyczne podejście do życia. Nie myliłem się: „Zarówno religia, jak i poezja są wytworem ludzkiej fantazji. Obie mieszają wyobraźnię z rzeczywistością. Różnica między nimi polega na tym, że religia przyjmuje to, co sama głosi, za prawdę, poezja zaś traktuje to, co sama mówi, jako fałsz i jest to świadome samooszukiwanie się.” (Feng Youlan, „Krótka historia filozofii chińskiej”, s. 170) Ja jestem po stronie poezji!

Dodaj komentarz